Regeren is halveren
Speel de aflevering afOf luister via BNR app Spotify Apple Podcasts
Over de aflevering
‘Regeren is halveren’ is een wijsheid die in de 52-jarige geschiedenis van D66 haast mathematisch uitkomt. Jan Terlouw was ooit vicepremier in een kabinet met Dries van Agt van het CDA en Joop den Uyl van de Partij van de Arbeid. Een onmogelijk kabinet, waarin ze elkaar het licht in de ogen niet gunden. Het slachtoffer werd de brave Terlouw. Die vertrok en zijn partij bleef verweesd achter. Van zeventien zetels naar zes.
Het volgende kabinet met D66 was Paars I. Meer D66 dan dat kon je het niet hebben. Maar vicepremier Hans van Mierlo zag zijn partij afkalven van 24 zetels naar veertien. De winst ging naar premier Wim Kok en naar buitenboordmotor Frits Bolkestein, die vanuit de Kamer het VVD-profiel oppoetste.
Voor Paars II was D66 niet nodig. Maar Paars was paars dus D66 deed mee en duikelde van veertien naar zeven. Deelname aan Balkenende II leidde bijna tot de dood van de partij. Van zes zetels naar drie. Regeren is halveren.
Slechts één keer ontkwam D66 aan die wetmatigheid, maar dat was dankzij een paleisrevolutie. De fractie was verscheurd. Een deel had genoeg van de koers van Van Mierlo, die het kabinet-Den Uyl belangrijker vond dan de toekomst van D66 zelf. Hij trad af als fractievoorzitter en de nog onbekende Jan Terlouw nam het roer over. Bij de Statenverkiezingen verloor D66 bijna alle zetels, maar met Terlouws nieuwe koers kreeg D66 er op de valreep Kamerzetels bij.
D66 heeft in haar 52-jarige geschiedenis drie succesvolle leiders gehad. Van Mierlo, Terlouw, opnieuw Van Mierlo en de afgelopen twaalf jaar Alexander Pechtold. Sinds hij fractievoorzitter werd, groeide de partij alleen maar. Van drie zetels naar tien naar twaalf naar negentien.
Maar nu regeert D66 weer - voor het eerst onder Pechtold. In de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen voorafschaduwt zich alweer een beetje die oude wetmatigheid, regeren is halveren.
Toch hoeft het niet zo te gaan. Pechtold is nu niet het kabinet in gegaan. In het groenste regeerakkoord ooit, met miljarden voor onderwijs en innovatie, staan dingen waar D66 mee voor de dag kan komen.
Maar het is pijnlijk om te zien hoe D66 als eerste van de vier coalitiepartijen onder smalende publieke belangstelling een offer moet brengen. Zonder dat er een alternatief in zicht is, helpt ze zelf het raadgevend referendum om zeep. En daarmee komt ook de D66-draai met de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten in schril licht te staan. Tot overmaat van ramp dreigt over het succes van Pia Dijkstra – de aangenomen Wet op de orgaandonatie – zelfs nog een allerlaatste referendum te komen.
Regeren is halveren is geen wet. Maar bij D66 komt-ie bijna altijd uit.
