COLUMN | Verantwoordelijkheidsvakantie

Vooral Pechtold had er zwaar de pest in. Voor D66 was het veel comfortabeler geweest om sámen met GroenLinks verantwoordelijkheid te dragen in een kabinet met VVD en CDA.

Er was op dat moment een klein beetje hoop dat de PvdA alsnog zou aanschuiven. ‘Zeg nooit nooit’, zei Lodewijk Asscher. Maar oud PvdA-premier Wim Kok waarschuwde: met negen Kamerzetels en twee ministers is hiervoor ons geen eer aan te behalen. Informateur Herman Tjeenk Willink, die veel contact had met zijn partijgenoot Kok, verlangde van Asscher een brief. Alleen in geval van ‘staatsnoodrecht’ zou de PvdA meedoen, schreef Asscher.

Daarna wierp rasbestuurder Asscher zijn das af en ging oppositie voeren tegen een kabinet waaraan inmiddels de ChristenUnie deelnam. Asschers stevig linkse oppositie werkt inmiddels door tot aan de pensioentafel, waar deze week de vakbeweging een compromis met kabinet en werkgevers torpedeerde. De FNV durft niet toeschietelijk te zijn als de linkse partijen een pensioencompromis mogelijk afwijzen. Opmerkelijk, want het kabinet ging al veel verder dan de vorige regeringscoalitie, met Asscher op Sociale Zaken.

‘Mensen boven multinationals’, riep de PvdA-leider afgelopen weekend op campagnepad in Groningen. Alsof het kabinet het plan om de grote bedrijven te helpen door de dividendbelasting af te schaffen niet al had ingetrokken.

De houding van de PvdA doet denken aan die van het CDA tijdens het vorige kabinet. Pas toen er geld te verdelen was, liet het CDA zich weer zien. ‘Verantwoordelijkheidsvakantie’, noemde premier Rutte dat. Vicepremier Asscher sloot zich daar bij aan. ‘Waar was jij, Buma? Het CDA heeft vier jaar niks gedaan’, zei de PvdA-lijsttrekker in 2017. Om er snerend aan toe te voegen: ‘Het is makkelijk fietsen met de wind mee.’

De nieuwe Asscher positioneert zich naast de SP, ver weg van de coalitie. Een opstelling die de SP electoraal al jaren niets oplevert.

Ondertussen beseft iedereen op het Binnenhof dat er voor de oppositie nieuwe kansen komen als het kabinet na de Statenverkiezingen zetels tekort komt in de Eerste Kamer. PvdA-lijsttrekker Mei Li Vos ziet als haar doel daar: zo snel mogelijk het kabinet ten val brengen.

De kandidaat-lijsttrekker van GroenLinks, Paul Rosenmöller, heeft een ander plan, dat al zichtbaar is in de Tweede Kamer. Daar weigerde GroenLinks onlangs - anders dan PvdA en SP – steun aan een motie van wantrouwen om Rutte naar huis te sturen.

D66-oprichter Hans van Mierlo introduceerde de methode die GroenLinks nu lijkt te volgen ooit als ‘oppositie vóór het kabinet’: kritisch volgen en op cruciale momenten te hulp komen. Een methode die later door Pechtold geperfectioneerd is: compromissen werden voortaan – in het zicht van de camera– gesloten op zíjn kamer. De beloning volgde later: een solide plek op het pluche.

Voor GroenLinks, dat nooit heeft geregeerd, is dit een gok. Maar deze nieuwe koers kan geloofwaardiger uitpakken dan de verantwoordelijkheidsvakantie waarvoor Lodewijk Asscher en Mei Li Vos nu een ticket hebben geboekt.