De terugkeer van de PvdA

‘De PvdA is nu één keer kleiner geworden dan GroenLinks en SP. Als dat vaker gebeurt, is er klaarblijkelijk voor de sociaaldemocratie in deze vorm geen bestaansreden meer’, zei hij. De PvdA als alliantie van de intellectuele middenklasse en de arbeidersklasse bestond niet meer. De ene helft, vooral de jongeren, stemde GroenLinks. En de andere SP.

Ik vond het schokkend. Als zelfs de man die alles meemaakte voor zijn partij geen toekomst meer ziet, dan houdt het echt op, dacht ik.

En zie: inmiddels lijkt GroenLinks electoraal het plafond te hebben bereikt en de SP is zover teruggevallen dat ze zelfs verdween uit het Europees Parlement. De Partij van de Arbeid is daar – na een succesvolle campagne met Spitzenkandidat Frans Timmermans – met zes zetels veruit de grootste geworden. In nationale peilingen is ze inmiddels het CDA voorbij, met – op niet eens zo’n grote afstand – alleen nog Forum en VVD voor zich.

Eerder al, bij de verkiezingen voor de Eerste Kamer, bereikte de PvdA haar belangrijkste twee strategische doelen. Het kabinet heeft geen meerderheid meer en de PvdA kan die in haar eentje leveren. Ze hoopte op een minderheidskabinet om het Rutte en zijn bewindslieden moeilijk te maken. Door de electorale groei heeft de partij inmiddels zo veel zelfvertrouwen, dat ze eisen kan stellen om het de coalitie uiteindelijk gemakkelijk te maken. Zolang de PvdA groeit, heeft ze geen belang bij de val van het kabinet, dat toch al doet wat de PvdA wil.

Een pensioenakkoord, een klimaatakkoord en over een halfjaar – als de commissie-Borstlap klaar is – een arbeidsmarktakkoord. Daar kunnen ze uitkomen. Als het kabinet op Prinsjesdag bekendmaakt dat een groot deel van de beloofde verlaging van de vennootschapsbelasting geschrapt wordt ten gunste van de koopkracht, zal PvdA-leider Lodewijk Asscher zeggen: het gaat de goede kant op!

In 1989 kondigde denker Francis Fukuyama ‘het einde van de geschiedenis’ aan. Het liberalisme had definitief gewonnen, vond hij. Eind vorig jaar verzuchtte hij in het blad The New Statesman: ‘Het socialisme zou terug moeten komen.’ Het verlangen naar het Rijnlandse economie-model – een sociale invulling van het kapitalisme – klinkt inmiddels breed. Ook bij CDA, D66 en zelfs in de VVD.

Traditionele PvdA-onderwerpen zijn helemaal terug van weggeweest. Er staan nu thema’s op de rol waarvan die partij in de ogen van veel kiezers de eigenaar is. Waar oud-D66-leider Alexander Pechtold vroeger vanuit de oppositie eisen kon stellen die vaak werden ingewilligd, kan nu Asscher dat doen.

En mocht het richting de verkiezingen in de peilingen toch weer even tegenzitten, dan volstaat een telefoontje naar Brussel: ‘Frans, we hebben je nodig!’