De week van Wouter Bos

CDA-minister van Financiën Wopke Hoekstra hield maandag in Den Haag de jaarlijkse HJ Schoo-lezing. Een kritisch verhaal over de zwakke plekken van Nederland. We vergrijzen in rap tempo. Dat tast onze verdiencapaciteit aan, zei Hoekstra. En de middenklasse is bang wat ze verworven heeft te verliezen. In geen land vrezen zoveel mensen dat hun kinderen het financieel minder krijgen.

De helft van de bevolking vindt dat er te veel migranten zijn. Volgens Hoekstra ontbreekt het bij integratie aan – wat hij noemt – ‘fundamentele wederkerigheid’. Migranten willen Nederlander worden, maar spannen zich daar onvoldoende voor in.

Wederkerigheid, rechten en plichten weer hand in hand laten gaan. Waar had ik dat eerder gelezen?

De toespraak van Wopke Hoekstra heet ‘Het land van morgen’. Ah, nu wist ik het weer. In mijn boekenkast vond ik ‘Dit land kan zoveel beter’ van Wouter Bos. Hij schreef het in 2006 toen hij als PvdA-leider in een keihard gevecht verwikkeld was met CDA-premier Jan Peter Balkenende. Bos wilde het Torentje overnemen.

In zijn boek, nu dertien jaar oud, stond precies de redenering die Hoekstra nu ook volgt. Bos betoogde dat solidariteit en rechtsstaat alleen houdbaar zijn als mensen saamhorigheid en lotsverbondenheid ervaren. Net als Hoekstra nu, zag Bos dat die waarden onder druk staan. De PvdA-leider wees erop, dat veel migranten niet echt integreerden en in een uitkering bleven hangen. Dit kan er toe leiden dat op een bepaald moment mensen niet langer bereid zijn daarvoor belastingen en premies te betalen, redeneerde hij. Bos dacht zelfs aan een wachttijd van een jaar of vijf voordat nieuwkomers recht krijgen op sociale voorzieningen.

Zo ver wil Hoekstra niet gaan, maar de denklijn is identiek. 'Is het niet redelijk, juist tegenover onze eigen middenklasse, om te definiëren welke mate van immigratie en integratie we succesvol kunnen dragen', vroeg de CDA-minister zich af. 'Kies jij voor Nederland, dan kiest Nederland ook voor jou', voegde hij eraan toe.

Dit land kan zoveel beter!

Het boek van Bos was een ode aan de middenklasse, waar nu, in 2019, elke politicus het over heeft. Hij was zijn tijd ver vooruit. Maar Bos kreeg uit zijn eigen partij onvoldoende steun voor deze gedachte. Hij werd minister van Financiën en vertrok vier jaar later uit de politiek.

Wopke Hoekstra droomt, net als Bos toen, van het Torentje en sprak maandag zijn rede uit onder de goedkeurende blik van Jan Peter Balkenende. Het kan raar lopen in de politiek.

Het is trouwens in meer opzichten de week van Wouter Bos. Zijn sociaal leenstelsel voor studenten – óók bedacht in 2006 – wordt niet meer gesteund door een politieke meerderheid. Zelfs de PvdA neemt er nu afscheid van.

In de politiek kun je nooit in één week op alle fronten je gelijk incasseren.