Opinie | Aftreden

Dit alles onder druk van een oververhitte politieke behoefte aan fraudebestrijding. Rechters sloegen in deze zaak lange tijd geen acht op algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Dit leidde tot een jarenlange situatie van onrecht voor een grote groep ouders. En toen de Tweede Kamer vragen ging stellen, werd ze bij herhaling geconfronteerd met ontijdige, onvolledige en onjuiste informatie. Zelfs de parlementaire commissie die dit onderzocht kreeg niet alle informatie.

Schrikken van bevindingen

Alles wat ik in de afgelopen minuut zei, staat bijna letterlijk in het rapport van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag, ‘Ongekend onrecht’. Het is een verbijsterend relaas. Zelfs de bewindslieden onder wier verantwoordelijkheid het plaatsvond, schrokken van de bevindingen waarmee de commissie hen confronteerde. Dat bleek al tijdens de verhoren. 'Dit is op een kolossale manier misgegaan', zei Eric Wiebes, destijds als staatssecretaris eerstverantwoordelijke voor de uitvoering.

Luister terug | Kabinet zit er nog, maar hoe lang nog?

Toenmalig minister Lodewijk Asscher leek nu pas te beseffen wat de overheid had aangericht. “Dit heeft niets meer met rechtvaardigheid te maken”, verzuchtte hij. Ook premier Mark Rutte gaf toe dat hij pas in 2019 in volle omvang doorkreeg wat er was gebeurd. Als een Kamerbreed samengestelde onderzoekscommissie zulke conclusies trekt over een kwestie waarvoor heel veel partijen medeverantwoordelijk zijn, dan kun je als kabinet nog maar één ding doen. En dat is aftreden.

Symbolische waarde

Dat besluit kan het kabinet zelf nemen, aan het slot van het Kamerdebat dat volgende week plaatsvindt. Gehoord de beraadslaging en nadat het verantwoording heeft afgelegd. Volgens VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zou aftreden geen zin hebben, want dat heeft, zo kort voor de verkiezingen, ‘een hoog symbolische waarde’, zegt hij. Maar daar gaat het nu juist om!

Luister terug | Jaap Jansen | Regeren met de SP

Burgers moeten zich beschermd weten tegen willekeur van een almachtige overheid. In een democratische rechtsstaat moet op zeker moment verantwoordelijkheid worden genomen voor dingen die gruwelijk zijn misgegaan. Het besef dat dit nooit meer mag gebeuren, vergt zo’n symbolische daad. Die is juist nu van groot belang. Gelukkig lijkt bij de premier deze gedachte nu in te dalen, getuige zijn uitspraak dat ook een demissionair kabinet ‘mentaal missionair’ moet zijn om de coronacrisis te bestrijden. Hiermee maakt Rutte ruimte voor aftreden.

Vervolgens moet uit een nieuw regeerakkoord – welke partijen dat ook schrijven na 17 maart – het besef klinken dat de menselijke maat terug moet. En dat de overheid haar rol moet hervinden als schild voor de zwakken.

Over Jaap Jansen

Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify.