Opinie | Het tweede kabinet-Den Uyl

Het is paradoxaal. De politiek wil de greep terug op de maatschappelijke ontwikkelingen en is op zoek naar een nieuwe bestuurscultuur. Dus mag Mariëtte Hamer, de koningin van polder, de gesprekken leiden. De polder werd er tijdens de kabinetten Rutte vaak bijgehaald als de politiek grote beslissingen nog niet aandurfde. Inmiddels liggen er zo veel rapporten dat Hamer er voor de samenhang alleen nog maar een nietje doorheen hoeft te slaan.

Luister terug | Jaap Jansen | De nieuwe bestuurscultuur moet ook gaan over Ruttes relatie met Europa

De weg naar een nieuwe coalitie loopt via moties. Kameruitspraken waarin een routekaart wordt uitgestippeld en moties waarin de Kamer zichzelf en het nog te vormen kabinet opdrachten geeft voor een nieuwe relatie tussen overheid en burgers. Die breed gesteunde moties zijn ingediend door respectievelijk D66 en VVD, PvdA en GroenLinks en door het CDA. De fundamenten waarop verder wordt gebouwd. Met de vijf motie-indieners als meest waarschijnlijke coalitiepartners.

Rutte doet ondertussen alles om het CDA-leider Wopke Hoekstra naar de zin te maken. Hij neemt zelfs Hoekstra’s vocabulaire over: nu niet ‘pimpampetten over wie met wie’ en ‘vooruit met de geit, want er zijn grote problemen’. Volgens Hoekstra denken inmiddels heel veel mensen: ‘Den Haag is vooral bezig geweest met Den Haag, schiet nou eens op.’ En ook Sigrid Kaag van D66 – met Hoekstra eerder nog zo kritisch op Rutte - heeft inmiddels haast. Ze wil voor de zomer een nieuw kabinet.

Inhoudelijke ideeën

PvdA en GroenLinks leggen inmiddels al volop inhoudelijke ideeën op tafel voor een nieuwe coalitie. Zij zullen prolongatie van Rutte niet dwarsbomen als hij accepteert dat PvdA en GroenLinks allebei meedoen – een combinatie die hij eerder nog wegwuifde als ‘linkse wolk’. Rutger Groot Wassink, de invloedrijke leider van GroenLinks in Amsterdam, zei deze week dat je juist door mee te doen de bestuurscultuur kunt veranderen. Want die cultuur hangt niet alleen aan Rutte.

Luister terug | Jaap Jansen | Een nieuwe bestuursstijl? Kalm aan, zegt Sir Humphrey

Als de VVD-leider een nieuwe realiteit eenmaal heeft geaccepteerd, benadrukt hij dat vaak op een nogal overdreven manier. Zo wil hij af van het maandagse overleg met de top van de coalitie en zegt hij zich nu al te verheugen op de ellenlange vergaderingen in de ministerraad die daarvan het gevolg zijn. ‘Heerlijk, net als in het kabinet-Den Uyl’, zegt hij handenwringend. Den Uyl deed in de jaren ’70 in de jonge Mark belangstelling voor politiek ontwaken. Dat de politiek er onder die PvdA-leider weinig efficiënt aan toe ging en dat zijn kabinet nauwelijks grote wetten produceerde, doet er dan even niet toe.

Mark Rutte leidde al de meest wonderlijke combinaties en wil nu ook de rode premier evenaren, zou je bijna denken. Dat tweede kabinet-Den Uyl, dat komt er toch! En in zijn schrift noteert de VVD-leider alvast: Rutte IV.

Over Jaap Jansen

Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify.