Opinie | Een doodgewoon kabinet

‘Veel mensen zijn het simpelweg zat’, zei Rutte – waarmee deze politieke kameleon zich bijna omvormde tot tolk der ontevredenen. Omdat het vertrouwen laag is wilde hij niet zeggen wat de VVD had binnengesleept. Wat hij in de verkiezingscampagne zo succesvol deed, probeerde hij opnieuw: het depolitiseren van keuzes. En kritiek is dan al gauw ‘gezeur’.

In zekere zin kan elk van de vier leiders zich winnaar noemen. Rutte is - ondanks alle bezwaren in april - weer premier. CDA’er Wopke Hoekstra kreeg met de armen over elkaar zijn gewenste combinatie. Sigrid Kaag zwichtte en vindt in het akkoord nu veel van het D66-programma terug. En Gert-Jan Segers’ ChristenUnie is - hoe klein ook – nu toch echt nodig voor een meerderheid in de Tweede Kamer.

Op medisch-ethisch terrein, de grote strijd met de ChristenUnie, heeft D66 veel binnengehaald. Veel van die punten zijn vrije kwestie, maar wat er gebeurt als het parlement zo’n wet heeft aangenomen, daarvoor is geen scenario. ‘Eenieder zal een persoonlijke afweging maken’, zegt het akkoord. Ministers dus ook. Dan kan alsnog een kabinetscrisis uitbreken.

In de Eerste Kamer moet Rutte IV altijd steun zoeken bij zes extra zetels uit de oppositie. GroenLinks en PvdA kunnen die los van elkaar allebei leveren, maar de twee hebben afgesproken samen het kabinet te toetsen op vijftien speerpunten. De meeste van die punten staan in het coalitieakkoord en dat zal niet toevallig zijn. Maar veel is nogal algemeen geformuleerd, zowel in dat oppositieakkoord als in het coalitiestuk. Het is dus afwachten of en hoe snel ze elkaar naderen.

Dat dit nieuwe kabinet niet alles kan uitvoeren, staat nu al vast. Er zijn te weinig arbeidskrachten beschikbaar voor de klimaattransitie, de woningbouw en voor het onderwijs en de zorg. En er zijn ferme voornemens – zoals ‘grip op migratie’ die zonder hulp van andere landen niet gerealiseerd kunnen worden.

‘Nieuwe bestuurscultuur’ is een begrip dat bij de presentatie van het akkoord nog veelvuldig werd gebruikt, maar bij lezing popt het slechts één keer op. Misschien past inderdaad juist hier bescheidenheid, want een ‘kort akkoord op hoofdlijnen’ is het niet geworden. Laat staan dat straks de nieuwe ministersploeg nog uitgebreid kan palaveren over de invulling.

Kabinetsformaties hebben zo hun eigen wetmatigheden, zoals de neiging nogal veel vast te leggen. Elk akkoord is, in de woorden van Ruud Lubbers ‘gestold wantrouwen’. En ook ‘Paars’ was volgens Wim Kok net als alle andere ‘een doodgewoon kabinet’. En zo is Rutte IV hoogstwaarschijnlijk toch weer gewoon een volgend kabinet-Rutte.

Over Jaap Jansen

Politiek commentator Jaap Jansen in de wandelgangen van de macht. Luister live donderdagochtend om 06:25 in De Ochtendspits of wanneer je wilt via bnr.nl/jaap-jansen, Apple Podcast of Spotify.