Hoewel veel mensen de hoge medicijnprijzen en winstmarges van de farmaceutische industrie volstrekt onredelijk vinden, denkt Xander Koolman, gezondheidseconoom aan de VU, daar anders over: 'Die winstmarges zijn voorkomend uit hoe we het systeem ingericht hebben. Door patenten uit te reiken krijg je een monopoliepositie per medicijn. De economische theorie voorspelt dan, en dat zie je dus ook uitkomen, dat die posities leiden tot heel hoge prijzen.'
Lees ook: Onderhandelingen leveren Schippers in twee jaar 155 miljoen op
Zeldzame ziektes
Verrassend is het dus niet, maar dit systeem is niet waterdicht. Aan ziektes die minder vaak voorkomen kan minder verdiend worden en dus laten de farmaceutische bedrijven de medicijnontwikkeling voor dat soort ziektes links liggen. Onacceptabel, vindt Hans Büller, hoogleraar kindergeneeskunde aan het Erasmus MC. Hij richtte daarom Fairmedicine op.
‘Laat me als voorbeeld de ziekte van Pompe nemen’, zegt Büller. ‘Er zijn zo’n 120 patiënten in Nederland met die ziekte en dat kost gemiddeld 700.000 euro per patiënt per jaar. Dat doet het al tien jaar. De totale omzet voor Pompe is te laag dus er komt geen concurrent en wij blijven dus hetzelfde bedrag betalen als tien jaar geleden.’
Lees ook: Beschikbaarheid medicijnen soms jaar onnodig vertraagd
Transparante prijs
Ziektes zoals Pompe zijn voor Büller de reden geweest om het probleem aan te pakken, zegt hij: ‘Ik heb thuis geleerd dat als er een probleem is, dat je er wat aan moet doen. Ga geneesmiddelen maken voor een transparante prijs. Wees helder over wat het gekost heeft.’
Dat is wat Büller met Fairmedicine voor ogen heeft: samen met investeerders medicijnen maken tegen een eerlijke prijs. ‘De winstmarge die bovenop de kosten mag worden gemaakt is acht tot vijftien procent. Dat vinden wij sociaal ondernemen’, zegt Büller.
Lees ook: De strijd tegen misstanden in de farmaceutische industrie
Samenwerken
Om dat te kunnen bereiken zet Fairmedicine voor elk medicijn een aparte B.V. op. Daar worden dan patiënten, dokters, ziekenhuisbazen, farmaceuten en social investors ingezet: 'de coalitie'. Die investeren in het project en verdienen die investering aan het eind van het traject weer terug. Volgens Büller zijn al drie kleinere farmaceutische bedrijven geïnteresseerd: ‘Dat is omdat ze worden opgekocht. Met Fairmedicine kunnen de kosten laag gehouden worden en kan dat soort bedrijven helemaal tot het eind doorgaan.’
De grote ziektes worden op deze manier overgelaten aan de grote industrie, terwijl de kleinere ziektes ook bediend worden. De overheid ziet brood in het idee en heeft 2,9 miljoen euro geïnvesteerd om Fairmedicine op weg te helpen. Of het ook werkelijk de markt gaat veranderen moet Koolman nog maar zien: ‘Ik hoop dat het een succes wordt, maar als we kijken naar eerdere initiatieven in andere landen, dan moeten we vaststellen dat het decennialang geen succes is geweest. Het farmaceutisch model met al zijn beperking heeft toch wel gewerkt om nieuwe medicijnen naar de markt te brengen.’