De poëzie van de lengtecontractie

Ook de natuur kent haar eigen melodie, met wetmatigheden die al zeker honderd jaar bekend zijn, zegt Sense Jan van der Molen, natuurkundige aan Universiteit Leiden. In die stad worden in dat kader tien belangrijke natuurkundeformules op de muren van gevels geschilderd, waarvan de eerste zes inmiddels te zien zijn. 'Wij willen de fascinatie voor de natuur, de natuurkunde en de sterrenkunde overbrengen. Natuurlijk kan niet iedereen alle natuurkundeboeken lezen, maar wij proberen op deze manier wel te laten zien hoe fascinerend het in elkaar steekt.'

Discussiëren met de Grote Lorentz

Zo kun je vanuit de trein de formule van de lengtecontractie van Lorentz bewonderen - een basisformule in de relativiteitstheorie van Albert Einstein, legt natuurkundige Ivo van Vulpen van het NIKHEF uit. 'Lorentz was één van de grootste natuurkundigen in Nederland en de wereld en Einstein was natuurlijk één van de bekendste natuurkundigen van de wereld. Hij gebruikte in de relativiteitstheorie de Lorentz Formule, om uiteindelijk tot zijn ideeën te komen. Het mooie is dat de jonge Einstein naar Leiden kwam om met dé grote Lorentz te discussiëren over ideeën.'

Hoe de natuur werkt

De muurschilderingen moeten de fascinatie aanwakkeren voor formules als 'poëzie voor de natuur' en mensen overhalen om een wandeling te maken door de oude universiteitsstad, zegt Van der Molen. 'Ze beschrijven hoe de natuur werkt en ze beschrijven dingen die niet alleen nú, maar over een eeuw en over een miljoen jaar nóg zo zijn.' Het lijkt in die zin op de schoonheid van een vreemde taal, beschrijft Van Vulpen. 'Ook daar heb je mensen nodig die het voor je vertalen en kunnen vertellen welk verhaal er verteld wordt.'

Dan nu de praktijk...

Twee 'Leidse' wetten die ook - als je ze eenmaal weet te ontleden - de toetsen der poëzie kunnen doorstaan:

Elegantie zit in kennis

De elegantie van formules is volgens Julia Cramer, onderzoeker in de onderzoeksgroep Science Communication & Society aan de Universiteit Leiden, gebonden aan een soort basiskennis van de materie. Ze vergelijkt het met bladmuziek, waarin alle muziek beschreven staat. 'Ook alles over een theorie staat in een formule, maar voor de mensen die er niet alles over hoeven te weten, is het een onbegrijpelijk ding. Dat is voor mij een muziekstuk ook - en Japanse tekens voor iemand die geen Japans kan lezen', zegt Cramer. 'Dus het is eigenlijk heel logisch.'

Het hele gesprek met Julia Cramer, die overigens promoveerde op onderzoek naar kwantumcomputers, is maandag om 15:00 te horen in De Nieuwe Wereld met Mark Beekhuis.