Blik op Europa l Op lobbytour in Brussel: hoe machtig zijn de tabakslobbyisten?

Dit schrijven The Observer en Le Parisien aan de hand van uitgelekte documenten. Waar met wie ze lobbyen wordt ook duidelijk tijdens de lobbytour door Brussel. Europa verslaggever Anke Truijen liep mee.

Luister hier naar de bijdrage van Anke Truijen

Het Robert Schumanplein is het machtigste plein van Brussel. Hier liggen de kantoren van de Europese commissie en de Europese raad. Maar ook die van Facebook, De Nederlandse Vereniging voor Banken, de Europese tabaksassociatie en vele andere lobbykantoren, die op een loopafstand willen zitten van de Europese beleidsmakers.

Brussel is hierdoor, na Washington, één van de dichtstbevolkte lobbyplekken ter wereld. Het is onduidelijk hoeveel lobbyisten er precies rondlopen maar de schattingen liggen tussen de 15.000 tot 30.000 mensen. De meerderheid vertegenwoordigt de Europese industrie en bedrijven.

Olivier Hoedeman onderzoekt deze lobbypraktijken voor Corporate Europe Observatory. En hij geeft rondleidingen in het machtscentrum. ‘We willen duidelijk maken met concrete voorbeelden dat lobbyen een belangrijke en bijna dominante rol speelt in de Europese besluitvorming. Op zich is er niets mis met lobbyen, maar er gaat wel vaak wat mis: Zo is er nu een grote invloed van specifieke economische belangen, er is een gebrek aan transparantie en er zijn lobbytactieken die niet door de beugel kunnen.’

De tabakslobby lijkt net iets te fanatiek te lobbyen. Het Europees Parlement stemt namelijk aanstaande dinsdag over anti-rookmaatregelen; roken moet minder aantrekkelijk worden voor jongeren, dus gezondheidswaarschuwingen op pakjes moeten groter en smaakjes als menthol en vanille moet verboden worden.

De tabaksproducenten zien dat niet zitten en proberen met behulp van lobbytactieken deze regulering te verzwakken. Dat bleek uit interne documenten van Philip Morris die de Britse Observer en Franse Le Parisien konden inzien. Philip Morris huurde 161 mensen in en heeft van januari tot juni 2012 bijna 1,5 miljoen euro betaald aan onkosten.  In die tijd werden 233 Europarlementariërs in ieder geval één keer benaderd. Het hoofddoel: het verzwakken en vertragen van de anti-rook maatregelen.

Deze lobby begon bij de initiatiefnemer van de tabaksregulering: de Eurocommissaris voor Gezondheid en Consumenten, de Maltees John Dali. Hij was een groot voorstander van strenge anti-rookmaatregelen vertelt Hoedeman voor de ingang van het commissiekantoor: ‘Dali is in oktober vorig jaar gedwongen af te treden als gevolg van tabaklobby-schandaal. Het is nog steeds onduidelijk wat er precies is gebeurd.’ Aan de hand van uitgelekte e-mails vertelt Hoedeman dat een Zweeds tabaksbedrijf toegang zocht tot de persoonlijke kring van Dali. ‘Het begon met de lobby van dit Zweedse bedrijf en eindigde in een onderzoek van de Europese anti-fraude waakhond OLAF. Een kennis van Dali zou namelijk dat bedrijf om 60.000 Euro hebben gevraagd in ruil voor het verzwakken van de tabaksrichtlijn.’ Dali heeft op zijn beurt een onderzoek geëist naar de besluitvorming van de Commissie over zijn ontslag.

Het Europees Parlement ligt iets verderop, op ongeveer vijf minuten loopafstand van het Schumanplein. Onderweg stoppen we het lobbykantoor van Philip Morris dat twee jaar geleden is geopend. Maar ze werken niet alleen, ook andere partijen worden ingeschakeld om de anti-rookmaatregelen te verzwakken, zegt Hoedeman: ’Dat gaat dan bijvoorbeeld om kleine tabakswinkels die brandbrieven schrijven naar Europarlementariërs. Ook ontvingen sommige Europarlementariërs, onder andere van Groen Links en de Pvda, gratis sigaretten en zakken shag.’

Binnen de Interne commissie van het Europees parlement heeft de tabaksindustrie nog wat vrienden zitten. Het inzetten van kleine tabakswinkels en het mkb wordt vaak gezien als een succesvolle lobbytactiek. Maar VVD-Europarlementariër Toine Manders zegt daar niet gevoelig voor te zijn; ‘Kennelijk is die tabakslobby machtig maar niet bij mij. Ik heb wel met mensen gesproken maar ik heb geen zakken shag in mijn postvak gehad of persoonlijke kaartjes van Philip Morris-medewerkers. Dus ik vind dat je eerder de politici moet verwijten dat ze van mening veranderen. Zo nadrukkelijk zijn lobbyisten namelijk niet aanwezig, ze werken binnen de gestelde juridische kaders en het is raar om de boodschapper te veroordelen en degenen die besluiten nemen buiten schot blijven.’ Manders gaat er vanuit dat de stemming in het parlement doorgaat en hij hoopt op een strenge richtlijn die het roken gaat ontmoedigen.

Philip Morris wilde niet reageren en stuurde per email wel een reactie: "We reject these allegations. PMI values personal privacy and we respect highest standards of integrity in our activities. These documents simply capture the perception of the views of elected officials who will make decisions related to this legislation. This is consistent with what companies, NGOs and other interest groups do as part of the normal process of informing decision makers about issues of importance.

“In fact, it is expected that we would participate in the legislative process to inform EU decision-makers of the impact of a proposal on our business, the hundreds of thousands of employees working in our industry, and the Member State governments and taxpayers who will bear the consequences. We have and will continue to express our views proactively and transparently."

Hoedeman kreeg vanochtend nog inzicht in nieuwe interne documenten van Philip Morris. Daaruit blijkt dat de tabaksfabrikant in 2011 met boekhoudkundige precisie Europarlementariërs heeft gemarkeerd als potentiële bondgenoten. Hoedeman:’De namen van Toine Manders (VVD), Wim van de Camp (CDA), Ester de Lange (CDA), Gerben Jan Gerbrandy (D66) Ria Oomen-Ruijten (CDA) en Hans van Baalen (VVD) waren groen gekleurd. Maar Philip Morris lijkt niet zo geïnteresseerd in de Nederlanders, ze staan vrij laag op het lijstje van landen waar PM ontmoetingen mee heeft gehad.’

Elke week werpt BNR's Anke Truijen een blik op een Europese zaak.

Te beluisteren elke donderdag in het programma De Wereld tussen 15.00 en 16.00 uur