Breivik vraagt rechtbank om vrijlating [update]

Daarom kan hij niet schuldig worden verklaard. Dat was de conclusie van zijn ruim ruim een uur durende verklaring.

Ook liet Breivik weten zijn aanval "opnieuw te zullen doen''. Hij omschreef zijn daad als "de meest verfijnde en spectaculaire politieke aanval sinds de Tweede Wereldoorlog''.

Verantwoorden
Anders Breivik kreeg dinsdag, op de tweede dag van zijn proces, de kans zich te verantwoorden voor zijn daden. Hij las een verklaring van dertien pagina’s voor, waarin hij islamisering zei te zien als een gevaar dat gestopt moet worden.

"Het was eigenlijk ook één lange aanklacht tegen Noorwegen. Tegen de Noorse staat, maar met name tegen de Arbeiderspartij. Want volgens Breivik heeft die partij ervoor gezorgd dat Moslims naar Noorwegen zijn gekomen. Moslims wilden Noorwegen overnemen, die verachten onze cultuur en de Arbeiderspartij is daar volgens de Noorse schutter verantwoordelijk voor", vertelt BNR's Jeroen Stans, die de zaak in Oslo volgt.

Rechter vervangen
De start van de tweede procesdag liep vertraging, omdat een lekenrechter in het proces werd vervangen. De rechter, Thomas Indebroe zette in juli 2011 een bericht op Facebook, waarin hij opriep tot de doodstraf voor de Noorse schutter. Dat meldde de Noorse krant Dagbladet maandag.

Zowel de verdediging als de aanklagers vroegen de lekenrechter op te stappen. Na een schorsing van 50 minuten besloot ook de leidende rechter de lekenrechter te vervangen.

Onhoudbaar
"Zijn positie is onhoudbaar geworden", zegt BNR's Jeroen Stans, die in Oslo de zaak volgt. "Er is ook meteen een andere rechter voor in de plaats gekomen. Het heeft verder geen consequenties voor de zaak, die kan nu gewoon weer verder gaan." 

21 jaar
Noorwegen kent overigens geen doodstraf. "De maximale straf die iemand in Noorwegen kan krijgen is 21 jaar gevangenisstraf, onder bepaalde omstandigheden kan dit nog een aantal keer verlengd worden. Maar een doodstraf kennen ze niet," vertelt Stans.

Breivik staat tegenover twee professionele rechters en drie lekenrechters. De lekenrechters worden aangesteld om gewone burgers een stem te geven in het Noorse justitiële systeem.

Motivatie
In Oslo is dinsdag de tweede dag van het proces tegen Anders Behring Breivik begonnen. De Noor, die heeft bekend 77 mensen te hebben gedood, zal vanaf dinsdag de motivatie achter zijn daden uiteen zetten.

Na betreding van de rechtszaal maakte hij net als maandag een extreem rechtse groet nadat zijn handboeien waren verwijderd.

Geen podium
De beelden van de sprekende Breivik mogen niet worden uitgezonden, omdat de Noorse justitie hem geen podium voor zijn zelfbedachte ideologie wil bieden.

Breivik pleitte zichzelf maandag, op de eerste dag van het proces, "onschuldig". Hij stelde dat hij “uit noodweer” handelde en het doden van sociaaldemocraten is volgens hem geen misdaad, maar zelfverdediging. Hij wilde "Noorwegen behoeden voor islamisering".

Toerekeningsvatbaar
Een belangrijke vraag in het proces is of Breivik toerekeningsvatbaar kan worden verklaard voor zijn daden. BNR's Petra Grijzen vroeg aan Sven Brinkhof, jurist verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen, hoe dat bepaald wordt.

Volgens Brinkhof zal het Noorse recht steun nodig hebben van psychiaters en psychologen om de toerekeningsvatbaarheid van Breivik te bepalen. "En dat is lastig, aangezien hij niet mee wil werken. Maar uit de verklaringen die hij vandaag in de rechtbank deed kan toch het een en ander gedestilleerd worden door psychologen."

De psychologen zullen na een analyse een rapport maken dat door de rechter wordt meegenomen bij de toerekeningsvatbaarheidsvraag, zegt Brinkhof. "Dat zal een lastige beslissing worden aangezien psychologen in Noorwegen elkaar tegenspreken.”