Win-Win-Loose situaties

"Het is erg lastig om een maatregel te bedenken waar echt niemand last van heeft." Aan het woord is Tim Daw, van de universiteit van Stockholm. In een artikel in het wetenschapsblad PNAS brengt hij de situatie in kaart voor de visstand voor de kust van Kenia. Maar wat hij vond lijkt universeel van toepassing.

De vissersdorpen leven van de visvangst en de handel in vis. Door overbevissing, met netten met kleine mazen, gaat het beroerd met de visstand. En er is armoede.

De theorie is simpel: handhaaf het verbod op die visnetten, en de visstand zal toenemen. De vis die nog wel gevangen wordt, zal groter zijn en dus waardevoller. "Het lijk een no-brainer. En mensen vragen zich af hoe we zo stom kunnen zijn dat we dat niet zijn gaan doen."

Maar schijn bedriegt. De term win-win zit daarbij in de weg. Dat klinkt prettig, maar het verhult de complexiteit van de situatie.

In de dagelijkse praktijk blijken de mannen vooral te handelen in grote vissen. Die worden verkocht aan de hotels. Vrouwen verhandelen voor lokaal gebruik de goedkoper, kleine vis. Alleen nog vissen met toegestane vissen, zou enorme spanningen veroorzaken in de samenleving.

Bovendien neemt wel de waarde van de vis toe, maar niet de hoeveelheid. Die hoeveelheid vis die gevangen wordt neemt juist af.

Ineens is dat hele overzichtelijke win-win een mijnenveld geworden van conflicterende belangen. Die hadden kunnen worden voorzien. Maar de psychologie zegt dat mensen dat in de praktijk niet kunnen. Afwegingen tussen bijvoorbeeld bestaanszekerheid voor die vissers, en de economische groei voor de streek, weigeren we te maken. 'Taboo tradeoffs', noemt Daw ze.

Wegkijken bij taboo tradeoffs blijkt risicovol. De kans is groot dat mensen onbedoeld last hebben van voorgestelde maatregelen. Dat kan sabotage uitlokken. Zoals in het geval van die visnetten in Kenia. Er zijn daar wel regels over de maat van visnetten, maar niemand houdt zich eraan.