Neutrino-onderzoekers winnen Nobelprijs voor Natuurkunde
Neutrino's hebben massa. Het niet iets wat je vaak nodig hebt in het dagelijks leven, maar de ontdekking is wel een nobelprijs waard. Met de Nobelprijs voor de Natuurkunde worden dit jaar twee wetenschappers in het zonnetje gezet die hun leven wijden aan fundamenteel onderzoek.
Bij de persconferentie van het Nobelcomité is Arthur McDonald aan de telefoon vanuit Canada. Drie kwartier eerder is hij wakker gebeld met de mededeling dat hij een van de twee nobelprijswinnaars is. Het is vier uur in de nacht voor hem, maar in dit geval vond hij het niet zo erg wakker gebeld te worden, zegt hij.
Het onderzoek dat hij en zijn Japanse collega Takaaki Kajita in twee grote experimenten deden, heeft ons iets geleerd over neutrino's. Dat zijn raadselachtige deeltjes, waarvan iedereen dacht dat ze geen massa hadden. Maar nu door de experimenten van McDonald en Kajita te combineren moest dat worden herzien.
Tot op de dag van vandaag is weinig meer bekend dan dat. Het is zeker dat deze deeltjes massa hebben. En er is ook een maximum bepaald. Dat staat op een miljoenste van de massa van een elektron. Maar nauwkeuriger dan dat is het niet.
Neutrino's zijn een puzzel, zegt Olga Botner van het nobelcomité. Niemand heeft er ooit een gezien. Dat ligt niet aan de hoeveelheid van die deeltjes. Na lichtdeeltjes, zijn het de meest voorkomende deeltjes in het universum. Wat het zulke ongrijpbare deeltjes maakt, is dat ze nauwelijks reageren op hun omgeving. We kunnen ze niet zien. We kunnen ze niet meten - in elk geval niet direct. En ze gaan dwars door de aarde, zonder dat je er iets van merkt. Elke seconde gaan er miljarden door ons lichaam zonder dat je het voelt, zegt Botner.
Dat we nu weten dat neutrino's in elk geval een beetje massa moeten hebben, is voor het dagelijks leven niet zo van belang. Dat is het des te meer voor cosmologen, astrofysici en natuurlijk natuurkundigen. Na enig aandringen verzint McDonald toch ook nog een mogelijke toepassing. Wetenschappers die proberen kernfusiereactoren te maken, werken ook met deze kennis, als is dat toch weer niet precies waar hij mee bezig is.
De Nobelprijs voor de Natuurkunde is dit jaar vooral een eerbetoon aan wetenschappers die fundamenteel onderzoek doen. Zonder praktisch doel. Gewoon, omdat we nieuwsgierig zijn.
