Hawaii: Obama’s geboorteplaats (of niet?)
Amerika kent geen burgerlijke stand of bevolkingsregister. Je kunt je er dus niet ‘inschrijven'. De enige manier om een paspoort aan te vragen of je nationaliteit aan te tonen is met een geboortebewijs. Barack Obama’s geboortebewijs is in Hawaii afgegeven, maar heel wat Amerikanen denken dat hij dat heeft vervalst.
Ruim dertien procent van de Amerikanen – en bijna een kwart van alle Republikeinen – gelooft nog steeds niet dat Obama in Hawaii, en dus in de Verenigde Staten, is geboren. Volgens de ‘birthers’-beweging, omarmd door onder andere Donald Trump, is Obama dus illegaal president.
Obama heeft gedaan wat hij kon om te bewijzen dat hij voldoet aan de eis van het tweede amendement op de grondwet, dat de president een ‘natural born’ Amerikaan is. Wie op Amerikaans grondgebied is geboren kwalificeert altijd, een immigrant nooit. Lijkt simpel, maar in het geval van voormalig presidentskandidaat Ted Cruz bleek hoe ingewikkeld het is, want zijn ouders zijn Amerikanen, maar hij is in Canada geboren. Donald Trump begon meteen een ‘birthers’-campagne tegen zijn rivaal, en dat was voer voor juristen. De meeste grondwetdeskundigen menen dat Cruz gewoon Amerikaan is, maar consensus is er niet.
Hoe Amerikaans is Hawaii eigenlijk? Het eilandenrijk in de Grote Oceaan ligt op vierduizend kilometer van Los Angeles, net zover als New York van Los Angeles, wat weer bijna zo ver is als Schiphol van New York. Het doet niet aan zomer- en wintertijd, en het is er ’s zomers twaalf uur vroeger dan bij ons. Hawaii werd pas in 1959 een Amerikaanse staat, de laatste van de vijftig, na een tumultueuze geschiedenis. Het was een koninkrijk, dat na een door de Verenigde Staten gesteunde, bloedige staatsgreep in 1893, in 1897 door de Amerikanen geannexeerd. Het werd daarmee een ‘territory’, maar je zou net zo goed kunnen zeggen dat het bezet gebied was. Totdat president Eisenhower Hawaii volledige staatsrechten verleende.
Desondanks voelt het vreemd, zoals Saba of St. Eustatius niet Nederlands voelen. En die Antilliaanse eilanden liggen dichter bij Nederland dan Hawaii bij New York. Honolulu, de hoofdstad, is wel echt Amerikaans en verschilt niet heel erg veel van Los Angeles of Miami. Behalve klimatologisch, want Hawaii is een van de weinige plekken in de wereld met een permanente oostenwind, waardoor de temperatuur meestal rond 27 graden ligt. Maar buiten Honolulu, dat op het eiland Oahu ligt, en vooral op de kleinere eilanden is het echt voornamelijk Polynesisch. De inwoners zijn Polynesisch, of van Japanse afkomst – Tokio ligt dichterbij dan Los Angeles – en er is natuurlijk veel blanke import. Maar het is de enige van de vijftig staten waar blanken, met 38 procent, een minderheid vormen.
Hawaii bestaat uit acht grote eilanden en nog een 124 kleine rotseilandjes. Het totale gebied is langer dan het eilandenrijk Indonesië, en topografisch verwarrend. Het is niet de meest westelijke staat – dat is Alaska – maar wel de meest zuidelijke staat, terwijl je daarbij aan Florida zou denken. En met zijn schitterende natuur, vulkanen, rotsgebergte, bijna desolaat maanlandschap, heerlijke stranden en een tropisch regenwoud is het voor de bezoeker een paradijs.
Voor de wereldgeschiedenis is Hawaii natuurlijk het meest bekend door de Japanse aanval op Pearl Harbor, op 7 december 1941, toen een belangrijk deel van de Amerikaanse vloot tot zinken werd gebracht. Die aanval brak het overweldigende verzet tegen Amerikaanse deelname aan de Tweede Wereldoorlog in het buiten en Congres. President Roosevelt verklaarde de oorlog en de Amerikaanse krijgsmacht zou tot 1945 feitelijk twee oorlogen tegelijk voeren: een in Europa en een in en rondom de Grote Oceaan. Historisch is misschien wel belangrijker dat Amerika vanaf dat moment een supermacht werd. Je zou kunnen zeggen dat deelname aan het laatste jaar van de Eerste Wereldoorlog de Amerikanen ook al tot grote mogendheid hadden gemaakt, maar de positie vanaf 1941, als grootste economie en grootste militaire macht ter wereld, is bepalend gebleven tot de dag van nu.
Oorlogsmonumenten zijn vaak heel indrukwekkend, maar Pearl Harbor maakte echt een verpletterende indruk op me. Het concept is briljant: je loopt op een bruggenstelsel over de schepen die in 1941 tot zinken werden gebracht en door het kristalheldere water tot in detail te zien zijn. Tussen de loopbruggen is, hangend boven al die wrakken, een museum en herinneringscentrum, ook erg de moeite waard. Maar van die kolossale, gezonken oorlogsschepen kun je je ogen nauwelijks afwenden.
Bernard Hammelburg
Buitenlandcommentator Bernard Hammelburg gaat in zijn column in op de zaken van wereldbelang en plaatst de internationale politiek in context.
