Kentucky: hillbillies, George Clooney en Fort Knox
In 1964 bezocht president Lyndon Johnson een straatarme, 38-jarige, werkloze mijnwerker in het oosten van Kentucky. Geen elektriciteit, geen waterleiding en riolering, typerend voor de hele regio.
Op een balkonnetje kondigde Johnson zijn ‘Oorlog tegen de armoe’ aan. Een enorm succes, behalve in Oost-Kentucky, dat tot vandaag het armste gebied van de Verenigde Staten is. Blanke armoe, welteverstaan, want daar bestaan nogal wat misverstanden over. Het overgrote deel van de ruim veertig miljoen Amerikanen die op of onder de armoegrens leven, is blank. Wat niet wegneemt dat je als zwarte Amerikaan ruim twee keer zoveel kans hebt om bij die groep te horen. De grootste armoede heerst in de oude kolenmijnenstreek, in het deel van het Appalachen gebergte dat door Kentucky en West-Virginia loopt. In dat gebied heeft, tot de dag van vandaag, veertig procent van de gezinnen geen elektriciteit en stromend water.
De kolenmijnen zijn vaak piepklein, en niet meer exploitabel. Maar het probleem van het bergvolk in Kentucky zit dieper. Sinds de eerste immigranten er, vooral vanuit Noord-Ierland en Duitsland, halverwege de 18e eeuw aankwamen, is het gebied altijd geïsoleerd en arm geweest. De mensen worden ‘hillbillies’ genoemd, wat denigrerend is: een achterlijk bergvolk dat van toeten noch blazen weet. Maar voor de hillbillies zelf is het ook een geuzennaam. Ze zijn vaak trots op hun onafhankelijke bestaan en natuurlijk beroemd om hun muziek. Want dáár, uit die armoede, ontstond country & western.
Ik wist nauwelijks iets van hillbillies, tot ik er door toeval terecht kwam, omdat ik een documentaire maakte over vermiste kinderen, waarover in Kentucky een congres plaatsvond. Vreselijk onderwerp, trouwens: elk jaar worden 500.000 kinderen als vermist opgegeven, dat zijn er dertienhonderd per dag. Veruit de meeste ontvoeringen worden gepleegd door familieleden of bekenden, maar van die dertienhonderd worden er 115 per dag door onbekenden meegenomen. Van tientallen kinderen wordt nooit meer een spoor gevonden.
Op dat congres interviewde ik een zekere Billy, een kinderverkrachter die levenslang had gekregen, en het congres op eigen verzoek mocht tespreken om de mensen ‘te waarschuwen tegen mensen zoals ik’. Hij beschreef in detail hoe hij de kinderen, steevast bekenden of kinderen van bekenden, wekenlang verwende, cadeautjes bracht, naar hun verhalen luisterde – en dan toesloeg. Billy kwam uit een klein dorp in het oosten van de staat, waar dat volgens hem allemaal de gewoonste zaak van de wereld was. Dus trok ik geruime tijd rond langs de afgelegen dorpen in die buurt. Het was een verpletterende ervaring, want Billy had gelijk. Inteelt is er doodnormaal, de mensen leven als wilden in compleet uitgewoonde hutten, caravans of schuren, sleutelen aan auto’s en motorfietsen, verbouwen wiet voor eigen consumptie en verkoop, en zijn vaak analfabeet. En, inderdaad, iedereen doet het met iedereen, vooral binnen gezin en familie.
En toch heeft ook deze duivelse uithoek van Amerika zijn charme. De mensen zijn wantrouwend, maar ook gastvrij. De fles gaat snel rond, iemand pakt een dulcimer – een snaarinstrument dat je alleen daar vindt – en begint te tokkelen, er blijken worstbroodjes te zijn, er wordt gedanst. Als Nederlandse polderknaap moet je even slikken, maar je weet dat je ’s avonds in de huurauto stapt en in een gewoon hotelbed mag slapen, in Lexington of Louisville, prettige, comfortabele steden. Ik heb in Amerika nooit zo’n enorm contrast gezien.
Weliswaar is de armoe ook in de rest van Kentucky hoog, er is geen enkele staat waar zoveel weelde ligt opgeslagen. In Fort Knox, een militaire basis waar onder andere de afdeling personeelszaken van de landmacht is gevestigd, ligt de grootste kluis van de Federal Reserve. Van de ruim achtduizend ton goud, ligt 4.578 ton in Fort Knox opgeslagen, ofwel 400 goudstaven, ter waarde van 180 miljard dollar – drie procent van al het goud dat ooit in de wereld is gevonden.
Je hebt in Kentucky ook zeer welvarende ondernemers. Het meest opvallende is de paardenwereld. Paarden uit Kentucky zijn net zo beroemd als hun fokkers, en de Kentucky Derby is misschien niet zo deftig als Ascot, maar veel scheelt het niet. Er komen ook heel veel beroemdheden uit Kentucky, zoals Abraham Lincoln, Mohammad Ali, Johnny Depp, Loretta Lynn, Michael Shannon, Jennifer Lawrence, George Clooney, Larry Flint en Lionel Hampton.
Bij het maken van de documentaire kreeg ik trouwens veel steun van een lokale rechter, Mitch McConnell, die mij na de uitzending voordroeg als Kentucky Colonel, het plaatselijke lintje. Een paar jaar later was McConnell senator, Republikeins fractievoorzitter en voorzitter van de Senaat.
Bernard Hammelburg
Buitenlandcommentator Bernard Hammelburg gaat in zijn column in op de zaken van wereldbelang en plaatst de internationale politiek in context.
